Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego staniecie się „jednością”.
Nie dotyczy to jednak Waszych majątków 🙂
W prawdzie z chwilą zawarcia małżeństwa powstanie pomiędzy Wami z mocy prawa wspólność majątkowa małżeńska – wspólność ustawowa, (chyba że postanowicie zawrzeć małżeńską umowę majątkową – tzw intercyzę), ale i tak w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej występują trzy masy majątkowe:
- majątek osobisty żony,
- majątek osobisty męża,
- majątek wspólny małżonków.
Pierwszym majątkiem jaki wejdzie w skład Waszego majątku wspólnego będzie oczywiście wszystko to co znajdziecie w ślubnych „kopertach”. Chyba, że Twoja pomysłowa świadkowa (pozdrowienia dla mojej świadkowej) lub inny gość wskaże, że ten konkretny prezent ma trafić do majątku osobistego jednego z Was.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wprost wskazuje, co nie wchodzi w skład Waszego majątku wspólnego i o tym dzisiejszy tekst.
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej – czyli w uproszczeniu wszystko to, co każdy z Was kupił przed ślubem. Jeśli więc przed ślubem kupiłaś sobie cudne kobiece autko, to jest ono wyłącznie Twoją własnością również po ślubie 🙂
Przepis jednak nie bez powodu nie mówi o zawarciu małżeństwa lecz o powstaniu wspólności ustawowej, dlatego nie możemy się ograniczać wyłącznie do wyżej przedstawionego uproszczenia. Może się bowiem zdarzyć tak, że wspólność majątkowa powstanie już po zawarciu przez Was związku małżeńskiego. Z taka sytuacją będziemy mieli do czynienia np. wtedy kiedy przed zawarciem związku małżeńskiego zawrzecie umowę małżeńską majątkową (wprowadzającą rozdzielność majątkową, albo rozdzielność z wyrównaniem dorobków), a następnie umowę taka rozwiążecie. Rozwiązanie umowy małżeńskiej majątkowej, powoduje powstanie ustawowej wspólności majątkowej.
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił – jeśli więc ciocia z Ameryki w testamencie przepisała cały pokaźny majątek Twojemu mężowi (albo odziedziczył on majątek po cioci jako spadkobierca ustawowy), to stanowi to majątek osobisty Twojego męża.
Chyba, że ciocia przepisała swój majątek na męża i Ciebie, to wtedy możesz otwierać szampana 🙂
Jeżeli łączy Was wspólność majątkowa, wolą cioci z Ameryki (spadkodawcy) może być, aby określony przedmiot majątkowy:
- wszedł w skład Waszego majątku wspólnego;
- został nabyty przez każdego z Was na zasadach współwłasności w częściach ułamkowych, a udziały w odziedziczonym majątku będą stanowiły majątki osobiste każdego z Was.
Powyższe zasady dotyczą również zapisu oraz darowizny.
Chyba przyzwyczaiłyśmy już Was, że w prawie znajdzie się zawsze jakieś „ale” 🙂
Od powyżej przedstawionej zasady jest oczywiście wyjątek.
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków (tj. np. meble, pralka, odkurzacz) są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Podsumowując:
W przypadku dziedziczenia zwykłych przedmiotów – co do zasady wchodzą one do majątku osobistego, chyba ze spadkodawca postanowi inaczej.
W przypadku zaś dziedziczenia przedmiotów zwykłego urządzenia domowego służącego do użytku obojga małżonków – co do zasady wchodzą one do majątku wspólnego, chyba ze spadkodawca postanowił inaczej 🙂
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą również:
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom – do majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą prawa majątkowe związane z uczestnictwem w spółce cywilnej oraz spółkach osobowych podlegających przepisom Kodeksu spółek handlowych. I może na tym zakończmy dalsze wywody na temat tego punktu 🙂
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków – stanowią one majątek osobisty małżonka niezależnie od tego, z jakich środków zostały nabyte.
Czym są przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków? Są nimi wszystkie rzeczy, które ze swej istoty i przeznaczenia są ściśle związane z daną osobą, a więc bielizna, ubranie, obuwie, okulary korekcyjne. Ale 🙂 (nasze prawnicze ukochane ale) w przypadku np. biżuterii sprawa nie musi być już taka oczywista.
Ta sama biżuteria będzie stanowić Twój majątek osobisty, jeśli otrzymasz ją np. z okazji rocznicy ślubu, czy też urodzin, ale jeśli kupicie ją jako np. lokatę kapitału, to będzie ona wchodziła do waszego majątku wspólnego. Dlatego też do każdego z przedmiotów należy podejść indywidualnie, mając na uwadze wszystkie okoliczności.
Co należy rozumieć pod pojęciem zaspakajania osobistych potrzeb jednego z małżonków? Przede wszystkim pojęcia tego nie można utożsamiać z wyłącznym korzystaniem.
Przyjmijmy jako przykład samochód.
Jeśli z samochodu korzysta tylko jeden z małżonków (drugi z małżonków np. nie ma prawa jazdy), ale małżonek korzystający z samochodu korzysta z niego celem zaspokojenia potrzeb obojga małżonków albo rodziny (zawozi nim dzieci do szkoły, przywozi zakupy, zawozi drugiego małżonka do pracy) to pomimo tego, ze korzysta z niego jeden z małżonków stanowi on majątek wspólny (bo nie służy do zaspakajania osobistych potrzeb jednego z małżonków). Jeśli jednak samochód ten służy wyłącznie do zaspokojenia osobistych potrzeb jednego małżonka (dojazd małżonka na rehabilitacje) to będzie on stanowił majątek osobisty tego małżonka.
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie – co istotne niezbywalność prawa musi wynikać wprost z przepisów (bo regułą jest zbywalność) oraz niezbywalność musi mieć charakter trwały (a nie ograniczony). Dodatkowo prawo to może przysługiwać tylko jednej osobie. Oba powyższe warunki (warunek niezbywalności i jednopodmiotowość prawa) muszą występować łącznie, żeby zostały zaliczone jako majątek osobisty małżonka. Przykładem takiego prawa jest np. służebność osobista, prawo alimentacyjne.
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – przepis ten nawiązuje bezpośrednio do przepisów kodeksu cywilnego, regulujących zasady odpowiedzialności za szkodę na osobie. Za przedmiot należy również uznać pieniądze uzyskane tytułem zwrotu kosztów leczenia czy tez rehabilitacji. Dodatkowo nie ma znaczenia czy pieniądze te zostały otrzymane jako zwrot poniesionych już kosztów, czy też „z góry”.
Co jednak ciekawe, nawet jeśli koszty leczenia zostały poniesione z majątku wspólnego małżonków, to pieniądze uzyskane tytułem odszkodowania lub zadośćuczynienia wchodzą do majątku osobistego małżonka.
Do majątku osobistego nie wchodzi jednak renta należna poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość. Jest to uzasadnione tym, że renta w takim przypadku stanowi substytut (zastępstwo) wynagrodzenia za pracę, lub innych przychodów, których w związku z wypadkiem małżonek nie będzie w stanie uzyskać.
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków. Wypłacone małżonkowi wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. Wierzytelność z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej wchodzi z skład majątku osobistego. Czym w takim razie jest wierzytelność? Wierzytelność to najkrócej mówiąc uprawnienie do żądania spełnienia określonego świadczenia.
Przykład:
Jeden z małżonków zatrudniony jest na umowę o pracę z pensją płatną z dołu do 10 dnia następnego miesiąca. Po zakończeniu danego miesiąca będzie miał wierzytelność do pracodawcy o wypłatę wynagrodzenia za miesiąc poprzedni. Do momentu jego wypłaty jest to wierzytelność (bez różnicy czy jest to wierzytelność wymagalna czy nie) wchodząca do majątku osobistego. Po dokonaniu wypłaty, wynagrodzenie wchodzi do majątku wspólnego małżonków.
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków – do przedmiotów tych należy zaliczyć tak kwoty pieniężne jak również nagrody rzeczowe (np. samochód). Osobiste osiągnięcia to sukcesy w sferze artystycznej, literackiej, naukowej, w konkursie, nagroda za uratowanie życia, nagrody sportowe.
Przykład:
Jeśli Twój małżonek wygrał milion w Milionerach, to stanowi to jego majątek osobisty, bo nagroda ta była związana z jego osobistą wiedzą.
Jeśli zaś Twój małżonek wygra milion w loterii to majątek ten będzie należał do majątku wspólnego, bo był związany ze szczęściem, a nie z jakimiś osobistymi umiejętnościami.
A jak należy podejść do nagrody otrzymanej w pracy (w związku z wykonywaną pracą)?
Nagroda taka, podobnie jak nagroda jubileuszowa otrzymywana w związku z przepracowaniem określonego okresu pracy wchodzi w skład majątku wspólnego. Do majątku wspólnego wejdą wszelkiego rodzaju nagrody, premie, „trzynastki”, które są związane z wykonywaniem pracy zarobkowej.
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy – oczywiście chodzi tu o prawa autorskie majątkowe. Praw autorskich osobistych nie możemy bowiem rozpatrywać w kategorii majątku. Autorskie prawa majątkowe to wyłączne prawo twórcy do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz wynagrodzenie za korzystanie z utworu. Majątkowe prawa własności przemysłowej to prawa w zakresie wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, wzorów zdobniczych, topografii układów scalonych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych oraz projektów racjonalizatorskich.
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej – wracając do przykładu małego kobiecego autka, które kupiłaś przed ślubem (pierwszy przykład z tego tekstu), to w przypadku jego sprzedaży w trakcie małżeństwa, pieniądze otrzymane za jego sprzedaż będą stanowiły Twój majątek osobisty.
Wiesz już jednak, że do majątku osobistego nie wchodzą tylko rzeczy nabyte przed ślubem, ale wszystkie opisane w powyższych 9 punktach. Tak więc do majątku osobistego wejdzie wszystko co nabyłaś w zamian za majątek osobisty w powyższych punktów.
Przy nabyciu przedmiotu w zamian za składniki majątku osobistego musi zaistnieć zdarzenie, które z jednej strony powoduje „wyjście” danego składnika z majątku osobistego małżonka, a z drugiej strony powodujące „wejście” innego przedmiotu (lub pieniędzy) w miejsce tego pierwszego.
Jak widzisz nawet decydując się na małżeński ustrój majątkowy polegający na wspólności majątkowej, nie jest tak, że wszystko w małżeństwie jest wspólne 🙂 Twój kobiecy samochodzik wciąż pozostanie Twoim samochodzikiem, nawet jak mąż będzie naciskał, że należy go wymienić na rodzinnego combi 🙂
Olga
Podstawa prawna:
art. 31, 33 i 34 Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, tj. z dnia 9 marca 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. Poz. 682);
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tj. Dz. U. z 2017 r. poz. 459 z póź. zm.);
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1975 r. sygn. akt III CRN 3/75;
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tj. Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.);
Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 1410).