Jeśli nie zdecydowaliście się na rozdzielność majątkową – intercyzę (a wciąż decyduje się na nią niewielki odsetek małżeństw, tłumacząc, że małżeństwo to również wspólna kasa) to z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między Wami z mocy ustawy wspólność majątkowa małżeńska (wspólność ustawowa). Obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania tej wspólności (zwykle przez okres całego małżeństwa) przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).
O tym co nie wchodzi w skład wspólności majątkowej pisałyśmy TUTAJ.
Od chwili powstania ustawowej wspólności majątkowej oboje małżonkowie są zobowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o:
1. stanie majątku wspólnego,
2. wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym,
3. zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.
Co do zasady, każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym. Są jednak czynności, które zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dla swojej ważności wymagają zgody drugiego małżonka.
Zgoda małżonka
Zgoda drugiego małżonka jest wymagana w przypadku:
1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia (np. sprzedaży), obciążenia (np. ustanowienia hipoteki lub służebności), odpłatnego nabycia (zakupu) nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania (np. użyczenie lub najem) lub pobierania z niej pożytków (dzierżawa);
2) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;
3) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
Powyższy katalog czynności jest katalogiem zamkniętym, co oznacza, że tylko powyższe czynności wymagają zgody Waszego małżonka.
Celem wprowadzenia powyższych przepisów było zapewnienie każdemu z małżonków wpływu na dokonywanie czynności szczególnie istotnych z punktu widzenia interesów rodziny. Wymienione przypadki dotyczą przedmiotów (nieruchomości, budynki, lokale), które zazwyczaj przedstawiają znaczną wartość, przez co odgrywają szczególną rolę z punktu widzenia sytuacji majątkowej rodziny. Dlatego też ustawodawca wprowadził szczególne zasady ich ochrony, właśnie poprzez konieczność uzyskania zgody.
Nie sposób nie zauważyć, że katalog czynności wymagających zgody małżonka pomija na przykład wydatkowanie środków pieniężnych obejmujących znaczne kwoty. Choć zdefiniowanie pojęcia znacznej kwoty przez kobietę w stosunku do szpilek czy torebek i mężczyzn w stosunku do nowiutkich alufelg mogłoby nastręczać wiele problemów.
Drobne darowizny zwyczajowo przyjęte
Dokonywanie darowizn drobnych, zwyczajowo przyjętych, podlega samodzielnemu zarządowi każdego z małżonków.
Ocena, czy darowizna jest drobna, powinna uwzględniać:
1. wartość darowizny,
jak również
2. sytuację majątkową obdarowanego i darczyńcy.
Z kolei darowizny zwyczajowo przyjęte, to najczęściej darowizny czynione z różnych okazji, które zwyczajowo wiążą się z obdarowaniem określonej osoby (np. prezenty urodzinowe lub ślubne) bądź z powodu chęci odwdzięczenia się obdarowanemu za wyświadczoną przysługę.
Dlatego też jako żona możesz samodzielnie zadecydować o tym, by podarować swojej przyjaciółce z okazji jej urodzin np. złote kolczyki.
Pamiętacie, że z darowizną wiążą się również obowiązki podatkowe? Więcej na ten temat pisałyśmy TUTAJ.
Sposób wyrażenia zgody
Zgoda małżonka stanowi jednostronne oświadczenie woli. Zgoda może być wyrażona w sposób wyraźny lub dorozumiany. Co do zasady może być wyrażona w dowolnej formie, z zastrzeżeniem, że jeżeli do ważności czynności prawnej wymagana jest forma szczególna (np. do sprzedaży nieruchomości wymagana jest forma aktu notarialnego pod rygorem nieważności), to zgoda musi zostać wyrażona w tej samej formie (w formie aktu notarialnego). Ponadto zgoda małżonka nie musi być kierowana do określonego adresata co oznacza, że wystarczy ogólna zgoda w formie aktu notarialnego na sprzedaż nieruchomości bez wskazania, że może ją kupić np. Jan Kowalski.
Skutki braku zgody współmałżonka
Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.
Zgoda małżonka na dokonanie czynności prawnej wymagającej zgody, o których była mowa powyżej (m.in. sprzedaż i zakup nieruchomości, budynku, lokalu, ustanowienie hipoteki) stanowi przesłankę ważności dokonanej czynności.
Czynności prawna dokonana bez wymaganej zgody (w przypadku, gdy drugi małżonek nie wypowiedział się co do umowy, tzn. nie wyraził zgody, ale również nie odmówił wyrażenia zgody) nie jest nieważna lecz obarczona sankcją bezskuteczności zawieszonej. Stanie się ona ważna w przypadku potwierdzenia umowy przez drugiego z małżonków, a czynność prawna będzie ważna od chwili jej zawarcia (a nie potwierdzenia przez drugiego z małżonków). Jeśli jednak drugi z współmałżonków odmówi wyrażenia zgody na zawarcie umowy, czynność prawna jest nieważna od chwili jej zawarcia.
Czas na wyrażenie zgody przez współmałżonka
Okres od zawarcia umowy do wyrażenia swojego stanowiska przez współmałżonka jest dla drugiej strony umowy okresem „niepewności” co do dalszych losów czynności prawnej (tzn. czy ostatecznie będzie ona ważna czy też nie). Wobec tego druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy.
Jeśli małżonek, który ma wyrazić zgodę:
1. wyrazi zgodę – czynność prawna jest ważna od momentu zawarcia umowy;
2. odmówi wyrażenia zgody – czynność prawna jest nieważna od momentu zawarcia umowy;
3. nie nie wypowie się w wyznaczonym terminie – czynność prawna jest nieważna od momentu zawarcia umowy.
Jednostronna czynność prawna
W przypadku umów (o których była mowa powyżej) oświadczenie o wyrażeniu zgody można złożyć już po zawarciu umowy. W przypadku jednak jednostronnej czynności prawnej zgoda musi zostać wyrażona przed lub równocześnie z jej wykonaniem. Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.
Co ważne – darowizna nie jest jednostronną czynnością prawną. Jest ona klasyczną umową (czynnością prawną dwustronną) bo do jej zawarcia dochodzi w przypadku złożenia oświadczenia o jej dokonaniu przez darczyńcę i … złożeniu oświadczenia o jej przyjęciu przez obdarowanego.
Co jeśli małżonek nie wyraża zgody na czynność prawną, która jego zgody nie wymaga?
Jak już ustaliłyśmy, nie jest wymagana zgoda współmałżonka na zakup nowych szpilek czy też nowego samochodu (bo nie mieści się w katalogu czynności, które wymagają zgody współmałżonka). Czy to oznacza, że wolno Ci wszystko co nie jest zakazane?
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej (planowanej) przez drugiego małżonka, z wyjątkiem:
1. czynności w bieżących sprawach życia codziennego (np. opłaty związane z korzystaniem z mieszkania),
2. zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny (np. zakup ubrań, zakup książek do szkoły dla dzieci),
3. podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.
Sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej, czyli gdy np. małżonek wprost powiedział sprzedawczyni, że nie zgadza się na zakup przez Ciebie niebotycznie drogiej torebki.
W praktyce wyrażenie sprzeciwu przez Twojego współmałżonka jest oczywiście możliwe tylko wówczas, gdy powiesz mu, że nową, niebotycznie drogą torebkę chcesz kupić 😉
Forma sprzeciwu
Przepisy nie regulują żadnej szczególnej formy w jakiej sprzeciw powinien być wyrażony. Niemniej wola małżonka musi być wyrażona w sposób niewątpliwy, tak aby była możliwa do odczytania przez drugą stronę umowy. Co ważne, to małżonek chcący wyrazić sprzeciw musi samodzielnie podjąć takie działania by poinformować drugą stronę umowy, w sposób dostateczny o swoim sprzeciwie co do zawarcia umowy. Jeśli zatem, Twój mąż przy kasie w sklepie powie, że nie zgadza się na zakup przez Ciebie, w prawdzie wymarzonej, ale niebotycznie drogiej biżuterii to sprzedawca może odmówić Ci sprzedaży 😉.
Konkluzja jest prosta… na większe zakupy zabieraj przyjaciółkę, a nie męża 😉
Olga
Podstawa prawna:
art. 31, 36, 361, 37 Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, tj. z dnia 9 marca 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. Poz. 682);
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 lutego 2009 r., sygn. akt I ACa 32/09.