Prawie w każdej umowie, którą podpisujesz w związku z organizacją wesela znajdziesz zapis dotyczący zaliczki albo zadatku. Wielu przedsiębiorców pomimo tego, że zapis taki posiada, nie rozróżnia tych dwóch instytucji, a co dopiero konsument.
W przypadku wykonania umowy, nie ma w zasadzie różnicy pomiędzy zaliczką a zadatkiem (i zapewne stąd brak ich rozróżnienia przez większość przedsiębiorców), bo zarówno w przypadku zaliczki jak i zadatku, wpłacona kwota jest zaliczana na poczet umowy.
Różnica (i to nie mała) pojawia się w przypadku niewykonania umowy przez którąkolwiek ze stron i dlatego warto znać ją przed podpisaniem umowy.
Postaram podejść się do zaliczki i zadatku w uproszczeniu, w sposób życiowy:
Sytuacja 1
Znalazłaś salę na wesele i wiesz, że to jest ta jedyna, wyśniona, wymarzona i tylko w niej (w żadnej innej), chcesz zorganizować swoje wesele. Jednocześnie spotkałaś na swojej życiowej drodze księcia z bajki i nie masz żadnych wątpliwości, że to właśnie z nim chcesz spędzić resztę swojego życia i chociażby się waliło i paliło ślubu nie odwołasz – wpłać zadatek.
Sytuacja 2
Jeśli jednak podpisując umowę dalej rozglądasz się za inna salą, albo masz jeszcze niedograne pozostałe elementy wesela, takie jak fotograf, czy muzyka i nie wiesz czy uda Ci się wszystko dostosować do wybranej daty (bo o wątpliwości co do samego ślubu Cię nie podejrzewam i nie życzę) – wpłać zwrotną zaliczkę.
Dlaczego?
Sytuacja 1
Jeśli wpłaciłaś zadatek, a wycofasz się z organizacji wesela w danej sali – kwota zadatku, którą wpłaciłaś – przepada.
Ale:
Jeśli z jakiegoś powodu, właściciel Twojej wymarzonej sali nie będzie mógł Wam zorganizować wesela w umówionym terminie (np. na ten sam dzień przyjął dwie rezerwacje – a uwierz mi – nie rzadko zdarzają się takie sytuacje) to właściciel będzie zobowiązany zapłacić Ci dwukrotność kwoty wpłaconego przez Ciebie zadatku (tj. otrzymasz zwrot wpłaconej kwoty plus dodatkowo, jednokrotną równowartość zadatku) – taki bonus na otarcie łez 😉
Sytuacja 2
Jeśli jednak wpłaciłaś zwrotną zaliczkę i zrezygnujesz z organizacji wesela w danej sali, to właściciel jest zobowiązany zwrócić Ci zwrotną zaliczkę (czyli nic nie tracisz).
Ale:
Jeśli z jakiegoś powodu to właściciel sali nie będzie mógł zorganizować wesela w umówionym z Tobą terminie, to zwróci Ci wprawdzie zaliczkę, ale Ty zostaniesz bez sali 🙁
Co ciekawe – pomimo tego, że zaliczka jest chyba bardziej popularna i częściej stosowana, to na próżno szukać jej definicji w Kodeksie cywilnym. Dlatego też podpisując umowę warto ustalić i wpisać do umowy, czy zaliczka ma charakter zwrotny czy bezzwrotny (niby drobiazg, a może Ci później zaoszczędzić sporo nerwów). Dlatego też w przykładzie nr 2 wprost wskazałam, że strony w umowie przewidziały zaliczkę zwrotną.
Inaczej jest natomiast z zadatkiem, którego regulację znajdziesz w art. 394 Kodeksu cywilnego. Przepis ten jednak ma charakter normy dyspozytywnej, co oznacza, że strony mogą swoim postanowieniem umownym odmiennie niż ustawodawca określić skutki prawne zadatku 🙂 Jeśli jednak w umowie nie uregulujecie zadatku w inny sposób, to będzie miał zastosowanie art. 394 Kodeksu cywilnego. Bez wątpienia jednak, zadatek ma charakter dyscyplinujący obie strony umowy do jej wykonania.
A co w przypadku, gdy w umowie będzie tylko napisane, że
Przy zawarciu umowy młodzi wręczają, właścicielowi sali kwotę x zł.
Czyli, gdy nie zostanie wprost sprecyzowane czy wpłata ma charakter zadatku czy zaliczki?
W przypadku, kiedy strony same w tym zakresie nie dojdą do porozumienia, sprawę należy skierować na drogę sądową i wtedy Sąd będzie badał, jaki był zgodny zamiar stron, tzn. co strony miały na myśli podpisując umowę.
Pamiętaj jednak, że nie w każdym przypadku niewykonania umowy, strona może zachować zadatek, bądź żądać zapłaty dwukrotności danego zadatku. Obowiązek ten powstaje tylko wtedy, gdy niewykonanie umowy jest następstwem okoliczności, za które dana strona ponosi odpowiedzialność.
Przykład:
Jeśli wpłaciłaś zadatek na poczet organizacji wesela w danej sali, a
właściciel sali nie jest w stanie zorganizować Twojego wesela bo:
1. sala uległa zniszczeniu w wyniku powodzi – właściciel sali jest zobowiązany zwrócić Ci wpłacony zadatek, ale nie jest zobowiązany zapłacić dwukrotności zadatku;
2. sala została wynajęta dwóm parom na ten sam termin – możesz od umowy odstąpić, a właściciel sali będzie zobowiązany zapłacić Ci zadatek w podwójnej wysokości.
Ty odwołujesz wesele bo:
1. odwołujesz ślub, bo się rozmyśliliście – właściciel sali może od umowy odstąpić i zachować wręczony przez Ciebie zadatek (czyli zadatek przepada);
2. Twój narzeczony miał wypadek i leży w śpiączce (przepraszam za drastyczny przykład, ale zależy mi żebyś zrozumiała sens) – możesz żądać zwrotu zadatku, bo przyczyna odwołania wesela nie jest przez Ciebie zawiniona.
Uprawnienie do odstąpienia od umowy i zatrzymania zadatku, względnie żądania zapłaty sumy dwukrotnie wyższej, nie powstaje także w wypadku, gdy niewykonanie umowy jest następstwem okoliczności, za które obie strony ponoszą odpowiedzialność.
Dodatkowo, w razie rozwiązania umowy, zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada.
Co zaś się tyczy wysokości zadatku, przepisy Kodeksu cywilnego nie wskazują, jaka powinna być jego wysokość – nie określają ani kwoty minimalnej, ani maksymalnej (jednakże w razie ustalenia zadatku rażąco wysokiego, jego zatrzymanie lub żądanie zwrotu sumy dwukrotnie wyższej może być uznane za nadużycie prawa), ani też w jakiej wysokości kwota zadatku powinna pozostawać w stosunku do świadczenia głównego (ceny jaką ostatecznie masz zapłacić).
Kwestia wysokości zadatku zależy więc od ustaleń pomiędzy stronami. W orzecznictwie przyjmuje się, że dopuszczalne jest zastrzeżenie zadatku o wartości przekraczającej połowę całego świadczenia (por. wyr. SN z 12.5.2005 r., sygn. akt V CK 577/04), ale UOKiK zabrania przyjęcia zadatku w wysokości 100% wartości umowy.
Wracając jednak do naszej umowy z właścicielem sali i praktyki:
Czy możesz zastrzec w umowie, że w przypadku niewykonania umowy z Twojej winy, wpłacona przez Ciebie kwota podlega zwrotowi, a w przypadku zawinionego braku realizacji umowy przez właściciela sali, zobowiązany on będzie zapłacić Ci dwukrotność wpłaconej kwoty?
Tak jak już wspomniałam, zaliczka nie jest uregulowana kodeksowo, a przepisy dotyczące zadatku mają charakter dyspozytywny, czyli mogą zostać zmienione przez strony, dlatego też z prawnego punktu widzenia można tak ustalić obowiązki stron.
W praktyce jednak to zazwyczaj właściciel sali przedstawia Ci projekt umowy do podpisania i szybciej znajdziesz w niej zapis, że to młodzi są zobowiązani do wpłacenia zadatku (przy zawieraniu umowy), a potem do wpłacania bezzwrotnych zaliczek (np. na 3 miesiące i miesiąc przed weselem), niż jakikolwiek ukłon ze strony właściciela sali w kierunku młodych.
Pamiętasz jak pisałyśmy (zakładka o blogu), że każda sprawa jest indywidualna?
To w tym miejscu jeszcze raz to powtórzymy 🙂 bo do ogólnych zasad, o których wspomniałam wcześniej trzeba podejść indywidualnie uwzględniając np. korelację czasową.
Chodzi o to, że jeśli wpłacisz zwrotną zaliczkę na rok przed weselem i wycofasz się miesiąc później, to można przyjąć, że właściciel sali nie poniósł jeszcze żadnych kosztów związanych z organizacją Twojego wesela i dostaniesz zwrot zaliczki. Jeśli jednak wycofasz się na 2 dni przed weselem, kiedy już wszystkie produkty spożywcze do Twoich potraw weselnych zostały kupione, więc właściciel sali poniósł wydatki związane z organizację Twojego wesela, to nie dość, że nie dostaniesz zwrotu zaliczki to jeszcze będziesz musiała zwrócić koszty, które poniósł właściciela sali. Kosztów tych jednak nie powinna mieć firma wynajmująca Ci samochód czy fotobudkę.
Mam nadzieję, że już teraz będziesz mogła świadomie ocenić konsekwencje prawne zaproponowanych Ci umów (przynajmniej w zakresie zapisów o zaliczce i zadatku).
Podstawa prawna
Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (tj. Dz. U. z 2017 r. poz. 459 z póź. zm.)
Wyrok Sądu Najwyższego z 12 maja 2005 r., sygn. akt V CK 577/04
Olga